Een koningspaar in een steegje: Willem-Alexander en Máxima in Yogyakarta

Een koningspaar op de muur

Halverwege november struinde ik op een regenachtige middag met twee ouwe mannen (overigens wel, min of meer, familie) door smalle, kronkelende steegjes vol keurig verzorgde huisjes, winkeltjes en talrijke bloempotten in Yogyakarta, in de buurt van Tamansari. De muren waren regelmatig opgesierd met geweldige muurschilderingen. Halverwege een straatje bleef mijn blik hangen op een schildering iets verderop. Zag ik het nou goed? Was dat koning Willem-Alexander daar op die muur?

Dichterbij gekomen bleken we inderdaad oog in oog te staan met een imposante muurschildering van zijn staatsieportret met Máxima van Erwin Olaf uit 2018. Het was goed getroffen: zijn haar, blik en kleding. Dat klopte allemaal. Ik bleef gefascineerd staan kijken. Vooral ook omdat Máxima zo weinig gelijkend was. Het haar, de jurk en de tiara kwamen overeen met Olafs foto, maar het gezicht had weinig van Máxima weg. Ze keek bovendien een tikkeltje scheel. Merkwaardig, gezien het talent dat de kunstenaar bij Willem tentoon had gespreid. En daarbij, en dat was misschien wel de voornaamste reden waarom ik zo treuzelde en inmiddels de twee mannen uit het oog had verloren, wat dééd dit portret van een Nederlands vorstenpaar hier, middenin Yogyakarta, stad van de invloedrijkste vorst van Indonesië, cultureel centrum van Java, ooit hoofdplaats van de onafhankelijke republiek Indonesië tijdens de oorlog tegen Nederland?

‘Kampoeng Cyber’, Yogyakarta. Eigen foto’s.

Weliswaar werd het staatsieportret op de muur aan weerszijden geflankeerd door twee rijen prajurits, Javaanse soldaten met een ceremoniële taak in de kraton van Yogya, maar toch was het het staatsieportret van de voormalige kolonisator, de bezetter. Een vorst uit een geslacht waarvan in de koloniale periode geen enkele regerend lid de Aziatische kolonie de moeite waard had gevonden om te bezoeken. De enige Oranje-telg die de archipel in die tijd had aangedaan, was Hendrik ‘de Zeevaarder’ (1820-1879), derde zoon van koning Willem II. Hij verdiende veel geld aan de exploitatie van de grondstoffen van het land: hij financierde de oprichting van de Billiton Maatschappij van Vincent Gildemeester baron van Tuyll van Serooskerken (1812-1860) en John Francis Loudon (1821-1895). Bij Hendriks overlijden in 1879 waren zijn aandelen van die maatschappij ruim 4 miljoen gulden waard.[1] Juliana was in 1971 de eerste Oranjevorst die op staatsbezoek kwam. De warmte van de Oranjes voor Indonesië was, kortom, lauw en werd vooral aangewakkerd door financieel gewin en status.

Er was helaas niemand in de buurt om te vragen naar de afbeelding. Inmiddels hadden de twee mannen mij in de wirwar van steegjes gemist en teruggevonden. Ik wees ze verbaasd op de muurschildering, maar de verwondering werd niet heel erg gedeeld. De mannen haalden hun schouders op en staken hun paraplu op tegen de middagregen die zich nu aankondigde in dikke druppels.

‘Kampoeng Cyber’

Eenmaal thuis gekomen ging ik online. Het bleek dat bij hun bezoek aan Yogyakarta in maart 2020, Willem-Alexander en Máxima, naast de kraton en de hindoetempel Prambanan, deze wijk, die als bijnaam ‘Kampoeng Cyber’ heeft, aandeden. De wijk was namelijk een lichtend voorbeeld van gemeenschapszin en digitale geletterdheid: jaren geleden leerden burgers elkaar om te gaan met het toen nog nieuwe fenomeen internet en dat te gebruiken voor persoonlijk en zakelijk gebruik (in de wijk zitten bijvoorbeeld veel batikateliers).[2] Er werd bovendien vanuit de gemeenschap zelf gezorgd dat ieder huis toegang kreeg tot internet. Facebook-oprichter Mark Zuckerberg himself was zelfs in 2014 komen kijken in de wijk.[3] En in 2020 dus de koning en koningin van Nederland.

Afbeelding SuaraJogja.id/Muhammad Ilham Baktora

Bewoners waren toen drie maanden bezig geweest met de voorbereidingen van het bezoek, zoals het bedenken en maken van muurschilderingen in de smalle steegjes die de komst van het stel zouden opluisteren.[4]  Het staatsieportret was er één van. Tijdens het dertig minuten durende bezoek van Willem-Alexander en Máxima werd de tekening die aan de basis stond van de muurschildering ingelijst aan het stel overhandigd als souvenir aan het bezoek.[5] Ik hoop dat die nu ergens staat te pronken in Paleis Huis ten Bosch.

Terwijl ik alle informatie over Kampoeng Cyber tot me nam, dwaalden mijn gedachten af. Dat ik aanvankelijk opkeek van de schildering zei vooral iets over mij: over mijn positie als voormalig kolonisator, als historicus en mijn denken over de relatie Indonesië-Nederland. Daarmee zei het ook iets over de manier waarop Nederland omgaat met het koloniale verleden. Zou de Indonesische president Joko Widodo en zijn vrouw Iriana bij hun bezoek aan, bijvoorbeeld, het hippe Amsterdam-Noord ooit een muurschildering van henzelf, aangebracht door enthousiaste hipsters, kunnen aantreffen? Ik betwijfel het. De Nederlandse genegenheid voor Indonesië is sinds de koloniale tijd allesbehalve gegroeid en de omgang met Indonesische prominenten en het verleden blijft vooral krampachtig en gevoed worden door koloniale denkbeelden.

Ondertussen trekt in Yogyakarta het vocht op in Máxima’s bovenarm, rok en in Willems pantalon…

---

Noten

[1] C. Schmidt, ‘Over de rijkdom van het Oranjehuis’, De Gids 151 (1988) pp. 50-56, aldaar 52.

[2] Raja Belanda Akan Datangi Kampoeng Cyber, Begini Persiapan Warga Tamansari – Suarajogja.id

[3] Mark Zuckerberg checks in at Borobudur, visits Kampung Cyber in Yogjakarta before meeting with Jokowi in Jakarta today | Coconuts

[4] Ini Dia Jalur Blusukan Raja Belanda di Kampung Cyber Yogyakarta – Travel Tempo.co

[5] Raja Dan Ratu Belanda Berkunjung Ke Kampung Cyber Yogyakarta – YouTube

Advertentie